Το παιδί μου λέει ψέματα..Τι να κάνω???

Δεν έφαγε αυτός το κέικ, ο δράκος έσπασε το τζάμι, το γάλα χύθηκε μόνο του. Γιατί λέει συνεχώς ψέματα; Πριν βιαστείτε να μαλώσετε το παιδί σας, προσπαθήστε να ερμηνεύσετε τα ψέματά του. Κρύβουν πολλά!

Τουλάχιστον ο Τζεπέτο ήταν σίγουρος. Όταν ο Πινόκιο έλεγε ψέματα, έβλεπε τη μύτη του να μεγαλώνει. Εμείς, όμως, όχι. Κάθε φορά που μας κοιτάζει με τα αθώα ορθάνοιχτα μάτια του και μας λέει «δεν το έσπασα εγώ το τζάμι, μαμά, η Ειρήνη το έκανε», αναρωτιόμαστε πώς να το αντιμετωπίσουμε. Γιατί μας λέει ψέματα; Για να μας εξαπατήσει, για να μην τον μαλώσουμε, για να συκοφαντήσει την Ειρήνη ή για όλα αυτά μαζί;

Τα παιδιά λένε ψέματα για δεκάδες λόγους. Όταν, π.χ., φοβούνται την τιμωρία ή απλώς πιστεύουν ότι με αυτό τον τρόπο τα πράγματα θα γίνουν πιο εύκολα. Όταν θέλουν να δοκιμάσουν τα όριά τους και προσπαθούν να δουν αν μπορούν να μας κοροϊδέψουν. Όταν δεν έχουν ακόμα ξεκάθαρα στο μυαλό τους τα σύνορα του φανταστικού και του πραγματικού κόσμου κι έτσι «στολίζουν» την αλήθεια με περισσότερα στοιχεία. Ή όταν, επειδή έχουν ισχυρή φαντασία, λένε κάτι που εμείς θεωρούμε ψέμα, αλλά είναι απλώς μια διαφορετική άποψη της αλήθειας.

Το πιο μικρό μου ψέμα

Τα παιδιά αρχίζουν να λένε ψέματα από πολύ μικρή ηλικία, απ’ όταν δηλαδή αρχίζουν να μιλάνε και να εκφράζουν τα διάφορα νοήματα.

Ωστόσο, στις πολύ μικρές ηλικίες, ένα παιδί δεν έχει συναίσθηση ότι ψεύδεται. Συνήθως λέει μια ανακατασκευασμένη μορφή της αλήθειας ή χρησιμοποιεί μια ανακρίβεια που το βολεύει.

Ένα από τα πιο γνωστά τέτοια παραδείγματα είναι η απάντηση στην ερώτηση «ποιος έκανε τη ζημιά;». Το κλασικό ψέμα που ενοχοποιεί τη γάτα ή κάτι παρόμοιο –και εξίσου απίθανο– είναι το πιο συνηθισμένο στην τρυφερή ηλικία. Δεν έχει όμως το δόλο που έχει το ψέμα ενός μεγαλύτερου παιδιού. Είναι απλώς ένα μέσο που χρησιμοποιεί εκείνη τη στιγμή για να βγει από τη δύσκολη θέση.

Ο μικρός Στέφανος λέει συχνά στη μαμά του πως μέσα στην ντουλάπα μένει ένας δράκος. Η μητέρα του το ερμηνεύει σαν φόβο, ωστόσο στην πραγματικότητα αυτό το ψέμα είναι ένας τρόπος να εξερευνήσει το παιδί κάποια πράγματα. Ένας λεκτικός κυρίως τρόπος για να δει ποια είναι η δύναμή του. Πώς μπορεί να πείσει, πώς να αντιδράσει στον κόσμο και πώς να διευθετήσει τις σχέσεις του με τους άλλους. Έτσι, καταφεύγει στο ψέμα όχι με τη συνειδητή επιθυμία να εξαπατήσει, αλλά περισσότερο για να κάνει μια κίνηση αυτονομίας. Αυτό συμβαίνει βέβαια στις πολύ μικρές ηλικίες, γιατί στις πιο μεγάλες τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα. «Έχω κάνει ζημιά και η ζημιά τιμωρείται», είναι η σκέψη του παιδιού. Έτσι, από τεσσάρων ετών και πάνω, το ψέμα αρχίζει να είναι πιο συνειδητό, είναι ο τρόπος για να γλιτώσει από τις αρνητικές συνέπειες.

Υπάρχει και άλλη μια μορφή που τη βλέπουμε στα παιδιά τριών μέχρι έξι ετών, εκεί όπου τα όρια μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας είναι ακόμα πολύ ρευστά. Το παιδί έχει διαβάσει μια ιστορία ή έχει δει ένα έργο που του άρεσε πάρα πολύ και το μεταφέρει στους γύρω του σαν να ήταν μια προσωπική του πραγματική εμπειρία. Έτσι, είτε βάζει τον εαυτό του μέσα στην ιστορία είτε λέει ότι «ναι, εγώ πήγα εκεί, είδα αυτό», ενώ δεν έχει συμβεί κάτι τέτοιο.

Μην το πείτε ψεύτη

Τι πρέπει όμως να κάνει ο γονιός σε αυτές τις περιπτώσεις; Κατ’ αρχήν, σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να αποκαλέσετε το παιδί «ψεύτη». Δεν χρειάζεται καν να το μαλώσετε. Μπορείτε απλώς να το επαναφέρετε στην τάξη και να του πείτε ποια είναι η αλήθεια. Ή ακόμα, ήρεμα κι απλά, βοηθήστε το να ξεκαθαρίσει ποιο είναι το πραγματικό και ποιο το φανταστικό. Δώστε του να καταλάβει με παραδείγματα αυτές τις διαφορές. Η τιμωρία είναι το πλέον ακατάλληλο μέσο. Προτιμήστε να του εξηγήσετε πού έκανε λάθος και κυρίως να του δώσετε το σωστό παράδειγμα.

Αν δεν θέλουμε ένα παιδί να λέει ψέματα, θα πρέπει οι άνθρωποι που αποτελούν γι’ αυτό πρότυπο, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί, να μην το τιμωρούμε όταν λέει την αλήθεια. Όταν, για παράδειγμα, ρωτάμε ποιος έκανε μια αταξία και το παιδί ομολογήσει το φταίξιμό του, αν το μαλώσουμε, θα είναι σαν να του δείχνουμε ότι την επόμενη φορά το να πει την αλήθεια δεν πρόκειται να το βοηθήσει. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να του δείξουμε τις φυσικές συνέπειες των πράξεών του. Το παιδί συνήθως εκλαμβάνει ως τιμωρία τις φωνές, το θυμό και τον κακό τρόπο της μητέρας ή του πατέρα του. Όταν με ψυχραιμία και ηρεμία ο γονιός του δηλώσει, π.χ., «χάλασες το DVD, λυπάμαι πάρα πολύ, πράγμα που σημαίνει ότι δεν θα δεις ταινία το απόγευμα», αυτό δεν είναι τιμωρία, είναι φυσική συνέπεια των πράξεών του κι έτσι είναι πολύ πιο εύκολο για το παιδί να δεχτεί ότι το έκανε. Ακόμα, κάνουμε μια συζήτηση μαζί του ώστε να καταλάβει ότι τα ψέματα δεν βοηθάνε και ότι μερικές φορές μπορεί ένα ψέμα βραχυπρόθεσμα να βοηθήσει ή να ακούγεται καλό, αλλά μακροπρόθεσμα θα αποκαλυφθεί η αλήθεια κι αυτό θα είναι τελικά εις βάρος του.

Όταν το παρακάνει

Κάποιες φορές τα ψέματα δεν είναι απλή ιστορία. Κυρίως όταν συνειδητοποιούμε ότι έχουμε το βαρόνο Μινχάουζεν μέσα στο ίδιο μας το σπίτι. Όταν τα παιδιά αρχίσουν να λένε το ένα ψέμα πίσω απ’ το άλλο και οι συζητήσεις τους περιλαμβάνουν περισσότερα ψέματα παρά γεγονότα, τότε έχουμε ένα σημαντικό πρόβλημα. Αν το παιδί φτάσει στο σημείο να υπερβάλλει συνέχεια, ειδικά μετά την ηλικία των πέντε ή έξι ετών, πρέπει να αρχίσουμε να αναρωτιόμαστε τι συμβαίνει στην ψυχή του και για ποιο λόγο καταφεύγει στα ψέματα. Είναι πολύ πιθανόν αυτό να γίνεται είτε γιατί νιώθει ανασφάλεια είτε γιατί υπάρχουν κάποια προβλήματα τα οποία δεν μπορεί να διαχειριστεί με άλλο τρόπο. Τότε χρειάζεται σοβαρή αντιμετώπιση και η βοήθεια ειδικού. Μέχρι την ηλικία των πέντε ή έξι ετών, όμως, δεν θα πρέπει να ανησυχούμε, μια που τα ψέματά του χαρακτηρίζονται ως… αθώα. Είναι τα μικρά ψεματάκια που βοηθάνε σιγά σιγά ένα παιδί να καταλάβει τι είναι αλήθεια.

Οι λόγοι που τα παιδιά λένε ψέματα είναι:
• Για να αποφύγουν λάθη που έχουν κάνει όπως κάποια ζημιά στο σπίτι.

• Από φόβο. Όταν αντιλαμβάνονται τους ενήλικες σαν επικινδύνους (βίαιους, παράλογους ή υπερβολικούς με την τιμωρία), τα παιδιά ανησυχούν τόσο πολύ για τις συνέπειες που προσπαθούν να τις αποφύγουν.

• Για να αποφύγουν κάτι που δεν θέλουν να κάνουν όπως το διάβασμα.

• Δεν καταλαβαίνουν τους κοινωνικούς κανόνες γύρω από κάποια ψέματα. Για παράδειγμα όταν κάποιος σε ρωτάει «τι κάνεις;», λες «καλά». Αλλά τι γίνεται όταν δεν είσαι καλά, δεν είναι ψέμα να πεις ότι είσαι; Κάποιες ερωτήσεις δεν αποζητούν ειλικρινείς απαντήσεις και αυτό είναι κάτι που τα παιδιά δυσκολεύονται να κατανοήσουν.

• Ως μέσω για να ταιριάξουν με το σύνολο. Κάποια παιδιά που δεν νιώθουν τόσο καλά με τον εαυτό τους λένε ψέματα για να παρουσιάσουν μια αρεστή εικόνα εαυτού και να γίνουν αποδεκτά από τις παρέες τους.

• Όταν τα όρια από τους γονείς είναι πολύ αυστηρά. Όταν οι γονείς δεν επιτρέπουν στα παιδιά να έχουν κάποια ανεξαρτησία στην εφηβεία αυτά τα παιδιά θα πρέπει να βρουν τρόπους για να μεγαλώσουν και να ανεξαρτητοποιηθούν.

• Μιμούνται τους γονείς. Όταν οι γονείς περηφανεύονται για το πώς εξαπάτησαν την εφορία, ή λένε ότι είναι άρρωστοι για να μην πάνε στη δουλειά και τα παιδιά το βλέπουν και το ακούν κάνουν αυτό που βλέπουν από τους ενήλικες-πρότυπα.

• Σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις το παθολογικό ψέμα δείχνει ότι υπάρχει κάποια ψυχιατρική ασθένεια. Όταν τα παιδιά δεν μπορούν να διαχωρίσουν την πραγματικότητα από το ψέμα.
 

Γονεϊκά ψέματα

«Άντε καλέ που πονάει η ένεση!», «Η μαμά δεν θα αργήσει!», «Το σιρόπι είναι πολύ νόστιμο». Πολύ συχνά εμείς οι γονείς επαναλαμβάνουμε μικρά ψεματάκια προκειμένου να καθησυχάσουμε τα παιδιά μας. Με αυτό τον τρόπο –άθελά μας– εμπλεκόμαστε κι εμείς σε μια διαδικασία εξαπάτησης. Θα είναι πιο ειλικρινές από μέρους μας αν κάθε φορά που πηγαίνουμε στη δουλειά τού λέμε πότε ακριβώς θα επιστρέψουμε. Θα πληγωθεί ίσως περισσότερο στην αρχή, όμως μετά θα καταλάβει πως η μαμά του πάντα επιστρέφει.

Πώς να βοηθήσετε τα παιδιά σας αναλυτικά:

• Τα παιδιά δεν γεννιούνται με ενσωματωμένη την ηθική σκέψη. Η ηθική σκέψη είναι κάτι που μαθαίνουν μεγαλώνοντας. Στην πορεία καταλαβαίνουν ότι υπάρχουν κοινωνικοί κανόνες και παρατηρούν τους ενήλικες για να καταλάβουν τι πρέπει να κάνουν και πώς να το κάνουν.
• Είναι ευθύνη των γονέων και των δασκάλων να βοηθήσουν τα παιδιά και να τους μάθουν τη σημαντικότητα της ειλικρίνειας καθώς αποτελεί τη βάση για κάθε είδους σχέση (εργασιακή, φιλική, ερωτική).
• Οι γονείς πρέπει να αποτελούν παράδειγμα. Αν θέλουν τα παιδιά να είναι ειλικρινή πρέπει πρώτα αυτοί να είναι ειλικρινείς και να μην περηφανεύονται για πράγματα που έχουν καταφέρει κάνοντας απάτες και λέγοντας ψέματα.
• Να είστε ήρεμοι όταν μιλάτε στο παιδί σας, όταν θυμώνετε και φωνάζετε χάνεται ο στόχος και δε μπορείτε να κάνετε το παιδί να καταλάβει το λάθος του. Μην πανικοβάλλεστε όταν το παιδί λέει ψέματα. Δεν πρέπει να το αντιμετωπίζετε με άγριες φωνές, προσβλητικές εκφράσεις ή τιμωρίες.
• Αφιερώστε χρόνο για να εκπαιδεύσετε τα παιδιά και να τους εξηγήσετε. ¨όταν τα παιδιά παραποιούν την αλήθεια ή λένε ιστορίες μη τα κατηγορήσετε ότι είναι ψεύτες, αντί αυτού μιλήστε τους και εξηγείστε τους ότι πολλές φορές ευχόμαστε κάποια πράγματα να ήταν αλήθεια και ότι έχει πλάκα να υποκρινόμαστε, να παίζουμε και να φανταζόμαστε. Μην καταστρέψετε τη δημιουργικότητα τους αλλά βοηθήστε τα να καταλάβουν τη διαφορά μεταξύ παιχνιδιού και της πραγματικότητας.
• Σκεφτείτε ότι η κατανόηση των ηθικών ζητημάτων είναι κάτι δύσκολο για τα παιδιά. Μιλήστε μαζί τους για το συμβάν και δείξτε τους εναλλακτικούς τρόπους να αντιμετωπίσουν μια κατάσταση για την οποία θα θέλουν να πουν ψέματα.
• Ερευνήστε για το λόγο που κρύβετε πίσω από το ψέμα. Η συζήτηση θα πρέπει να περιλαμβάνει και αυτό το λόγο . Αν για παράδειγμα είπαν ψέματα για να φανούν πιο δυνατοί στους φίλους τους βρείτε μαζί τρόπους που μπορούν να το πετύχουν χωρίς να χρειαστεί να πουν ψέματα.
• Μην παίρνετε το ρόλο του ανακριτή, με το να πιέζετε τα παιδιά απλά τα κάνετε να φοβούνται την αλήθεια ακόμα περισσότερο.
• Μη βάζετε ταμπέλες στα παιδιά όπως «ο Κώστας ο ψεύτης». Όταν τα παιδιά ταυτίζουν τους εαυτούς τους με μια ταμπέλα που τους έβαλαν είναι ακόμα πιο δύσκολο να βελτιωθεί η εν λόγο συμπεριφορά και xωρίς να το καταλαβαίνει, θα οικειοποιηθεί τον τίτλο, με αποτέλεσμα να καταφεύγει στο ψέμα σε κάθε αντίστοιχη περίπτωση στο μέλλον.
• Δείξτε του εμπιστοσύνη και μάθετέ του με τη συμπεριφορά σας πως όταν λέει την αλήθεια δεν έχει να φοβηθεί τίποτα. Πρέπει να ξέρει ότι μπορεί να σας μιλήσει για οτιδήποτε χωρίς να φοβάται ότι θα θυμώσετε και θα το τιμωρήσετε.
• Το παιδί δεν πρέπει να καταλάβει ότι μπορεί να ξεφύγει μ’ ένα ψέμα, γιατί είναι βέβαιο ότι θα καταφεύγει όλο και πιο συχνά σε αυτή την τακτική.
• Επαινείτε πάντα την ειλικρίνειά του, και όταν λέει την αλήθεια να το επιβραβεύετε μ’ ένα μεγάλο μπράβο.
• Ενισχύετε την πρωτοβουλία του και κάνετέ το να νιώθει ισότιμο μέλος της οικογένειας.

Μόνο όταν τα παιδιά νιώθουν ότι δεν απειλούνται θα είναι ειλικρινή. Είναι σημαντικό να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για να είναι ειλικρινή και να μπορούν να μας μιλήσουν όταν κάτι τα προβληματίζει έτσι ώστε να τα προστατέψουμε και να τους προσφέρουμε βοήθεια. Το συνεχές ψέμα μπορεί με τον καιρό να χτίσει μια διαστρεβλωμένη εικόνα της πραγματικότητας και του εαυτού με συνέπεια να φτάσουμε σε σημείο να νιώθουμε εγκλωβισμένοι και
δυστυχισμένοι από το ίδιο το ψέμα που δημιουργήσαμε για νιώσουμε καλύτερα.

Είναι σημαντικό για την ευτυχία των παιδιών, να τους δίνουμε τη δυνατότητα και την ευκαιρία να ζουν ελεύθερα χωρίς να προσποιούνται και να χάνονται μέσα στα ψέματα.

Το θεραπευτικό ψέμα

Κάθε φορά που ο μικρός Γιώργος στεναχωριέται, λέει πως πονάει η κοιλιά του. Εκείνες τις στιγμές που ζητάει απεγνωσμένα την προσοχή σας, μπείτε άφοβα στο ψέμα του. Χαϊδέψτε την κοιλιά του, φιλήστε την και πείτε του πως θα γίνει καλά! Αυτό θα λειτουργήσει σαν θεραπεία για το παραπονεμένο σας παιδί.

Ψέμα ή μισή αλήθεια;

Η Έλενα είναι καθηγήτρια Γαλλικών. Κάποια μέρα γύρισε έξαλλη από το φροντιστήριο. Μια επτάχρονη μαθήτριά της της είπε «κυρία, είστε πολύ άσχημη σήμερα».

Το συγκεκριμένο κορίτσι εκδήλωσε έναν ειλικρινή και ευθύ χαρακτήρα, όμως αυτό που κατάφερε ήταν να πληγώσει τη δασκάλα του. Εκτός λοιπόν από την ειλικρίνεια, θα πρέπει παράλληλα να διδάσκουμε στο παιδί το τακτ και την ευγένεια.

Άλλο το ψέμα του νηπιαγωγείου και άλλο το ψέμα του... λυκείου! 

● Από 0 έως 6-7 ετών:
Τα παιδιά «μπερδεύουν» την πραγματικότητα με τον κόσμο της φαντασίας τους, γι’ αυτό και δεν μπορούμε, στη φάση αυτή, να μιλάμε για ψέματα. Η περιοχή του εγκεφάλου (προμετωπιαίος λοβός) που μας επιτρέπει να ξεχωρίζουμε το πραγματικό από το φανταστικό δεν έχει ωριμάσει ακόμη. Γι’ αυτό, τα μικρά παιδιά πιστεύουν συχνά ότι έχουν ζήσει πραγματικά κάτι που είδαν στον ύπνο τους ή φαντάστηκαν ή τα εντυπωσίασε.

● Από 6-7 έως 12 ετών:
Τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας γίνονται αισθητά στα παιδιά, οπότε ξέρουν πότε λένε ψέματα και πότε αλήθεια. Παρ’ όλα αυτά, τα ψέματα εξακολουθούν να είναι ένα προσιτό μέσο για να «επηρεάσουν» τα πράγματα και να αποφύγουν ή να αποτρέψουν δυσάρεστες καταστάσεις. Δεν έχουν το ίδιο ηθικό βάρος όπως στην ενήλικη ζωή και πρέπει να αντιμετωπίζονται με επιείκεια. Ωστόσο, απαιτούν ευαισθησία και προσοχή από τους γονείς, ειδικά όταν επαναλαμβάνονται, γιατί μπορεί να κρύβουν κάποιο πρόβλημα.

● Από 12 ετών:
Στην εφηβεία, τα ψέματα λέγονται εντελώς συνειδητά πια και συνήθως με ξεκάθαρο σκοπό. Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι όλα τα ψέματα των εφήβων ίδια. Καθώς μεγαλώνει η ανάγκη των παιδιών για αυτονομία και ιδιωτικότητα, τα ψέματα μπορεί να είναι ένας τρόπος να ξεφύγουν από την αυστηρή επιτήρηση και τον έλεγχο των γονιών.

πηγή: in.gr και childit.gr

Δείτε κι ένα πολύ γλυκό βιντεάκι από τα ίδια τα παιδιά για το ποιο είναι το μεγαλύτερο ψέμα που έχουν πει... Απολαύστε το!

joy kids talk 19 from joy tvgreece on Vimeo.